Otizm, sosyal etkileşim, iletişim ve davranışlarda kısıtlılıkların bulunduğu bir nörogelişimsel bozukluktur.
Amerikan Psikiyatri Birliği’nin (APA) Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı (DSM-5) tarafından belirlenen otizm spektrum bozukluğu (OSB) tanı kriterlerine göre
1-İnsanlarla etkileşim kurmada, göz teması kurmada, yüz ifadelerini ve beden dillerini okumada zorlanma.
2-Konuşma, dil becerileri, sözcük dağarcığı veya ifade eksikliği.
3-Sınırlı veya yüksek düzeyde ilgi alanları ve tekrarlayıcı davranışlar.
4-Semptomların yaşamın erken dönemlerinde başlaması ve günlük hayatı etkileyecek kadar şiddetli olması.
5-Semptomların başka bir tıbbi veya psikiyatrik bozukluktan kaynaklanmaması.
Bu kriterlerin hepsi karşılandığında, bir kişi otizm spektrum bozukluğu tanısı alabilir. Ancak, her otistik bireyin semptomları farklılık gösterir ve herkes aynı semptomları aynı derecede yaşamaz. Bu nedenle, otizm spektrumunda yer alan bireyler arasında büyük bir çeşitlilik vardır.
Üç tip otizm şunlardır:
1-Otizm Spektrum Bozukluğu: en yaygın otizm tipidir. Otizmli bireyler, tipik olarak diğer insanlarla etkileşim kurmakta zorlanır ve genellikle tekrarlayıcı davranışlar sergilerler.
2-Asperger Sendromu: semptomları otizm spektrum bozukluğu ile benzerdir. Bununla birlikte, Asperger sendromu olan kişiler, sosyal etkileşim konusunda daha az zorluk yaşarlar ve genellikle normal veya yüksek IQ seviyelerine sahiptirler.
3-Atipik Otizm: semptomları otizm spektrum bozukluğuna benzerdir, ancak belirli semptomlar daha az veya daha fazla olabilir. Bu nedenle, belirtilerin tam olarak otizm spektrum bozukluğu kriterlerini karşılamaması durumunda bir tanısal ara form olarak da adlandırılabilir.
Otizm tarama testleri, erken teşhis ve müdahale için önemli bir araçtır. Tarama testleri pozitif sonuç veren çocuklar daha kapsamlı bir değerlendirmeden geçirilmeli ve tanı konulması için uzman bir hekime yönlendirilmelidir.
Aile hekimleri, otizm spektrumunda olan bireylerin erken tanı ve müdahale almasını sağlamada ve sağlık durumlarını izleyip gerekli tedavilerin takibinde önemli rol oynar. Erken müdahale, otizmli çocukların öğrenme ve gelişme sürecini olumlu yönde etkiler, yaşam kalitesini artırır ve gelecekteki sorunların önlenmesine yardımcı olur.
Otizm spektrum bozukluğu için özel bir ilaç tedavisi bulunmamaktadır. Bazı yöntemler, otistik bireylerin ihtiyaçlarına göre uyarlanmalıdır ve çok yönlü bir yaklaşım gerektirir. Otistik bireylerin olumlu davranışlarını teşvik etmek ve istenmeyen davranışları azaltmak için kullanılan davranışsal terapi, uygulama yönergelerini takip etmeyi öğrenmek, sosyal becerileri geliştirmek ve kaygıyı azaltmak gibi amaçlar için kullanılır. Dil ve konuşma terapisi sözlü ve sözlü olmayan iletişim becerilerini öğretir ve artırır. Ergoterapi, otistik bireylerin günlük yaşam aktivitelerinde bağımsızlıklarını artırmak için kullanılır. Bazı ilaçlar hiperaktivite, obsesif-kompulsif bozukluk veya depresyon gibi belirtilerin yönetilmesi ve tedavi edilmesi için kullanılır. Otizmli bireylerin bazı yiyeceklerin davranışsal belirtilerini etkilediği düşünülmektedir. Bazı diyetler, özellikle glütensiz ve kazeinsiz diyetler, otizm belirtilerinin azaltılmasına yardımcı olabilir. Aile terapisi, otistik bireylerin aileleri için psikolojik destek ve danışmanlık sağlar ve otizmli bireylerin aileleriyle ilişkilerini geliştirir.
Her yıl, dünya genelinde Nisan ayı Otizm Farkındalık Ayı olarak kutlanmaktadır. Nisan ayı boyunca yürüyüşler, sanatsal etkinlikler, sosyal medya kampanyaları yapılmaktadır. Bunların son zamanlarda en dikkat çekeni ve simge haline geleni ise Mavi Işık etkinlikleridir. Siz de bu ay yaşantınıza mavi rengi katarak otizmli bireyleri desteklediğinizi gösterebilir, çevrenizde otizm farkındalığını artırmaya katkı sağlayabilirsiniz.
Dr. Gülşah Keçebaş
GÜÇLÜ İSTAHED, GÜÇLÜ AİLE HEKİMLİĞİ!
