ZİNCİRİ
KIRAN ÖDESİN
Aile Sağlığı Merkezlerinde yaşadığımız en önemli sorunlardan biri de
soğuk zincir kırılması ve ardından yaşananlar. Soğuk Zincir Kırılmasıyla
aşıların bozulduğu, bozulan aşıların imha edilmesi gerektiği, bu imha nedeni ile
kamu zararı oluştuğu ve oluşan bu zararın bizler tarafından ödenmesi istenmekte, aynı zamanda ‘Soğuk zincir kurallarına uymamak’ fiil gereğince 20 (yirmi)
ihtar puanı ile cezalandırılacağımız bildirilmektedir. Acaba gerçekten de aşılar bozulmuş mudur?
Soğuk zincir devamlılığında biz aile hekimlerinin sorumluluğu ne zaman başlar?
Hangi aşamada biz Aile Hekimleri devreye gireriz?
Öncelikle soğuk zincirin
kırıldığının, dolayısıyla aşıların bozulduğunun anlaşılabilmesi teknik bir
konudur ve ancak bu konuda yetkili laboratuvarlarda özel deneyler ile
anlaşılabilir. Yani aşıların göz rengine, saç rengine bakarak ‘Hmmm sen
bozulmuşsun imha edelim gitsin’ diyerek tıbbi delil olmadan aşıların
bozulduğuna karar verilemez.
Dünya Sağlık Örgütünün (DSÖ) Aşıların
Sıcaklık Duyarlılığı çalışmasında, GBP kapsamında Ülkemizde de uygulan
aşılar dahil olmak üzere tüm aşıların hangi sıcaklıklarda ne kadar süre
dayanabileceği ve hangi sıcaklıklarda etkinliğini kaybedeceği, donmaya karşı
dayanıklı ya da hassas olup olmadığı belirtilmiştir. Bu referans
çalışmalarında her bir aşı tek tek ele alınmış ve tüm sıcaklık değerlerindeki
etkinlikleri belirtilmiştir. Bu çalışmalara göre Ülkemizde rutin aşılama
takviminde yer alan aşıları tek tek inceleyecek olursak;
1.Hepatit B Aşısı:
DSÖ tarafından yayınlanan bu tablodan
da anlaşılacağı üzere Hepatit B Aşısı;
a. Donmaya karşı hassas
olup, dondurulduğunda etkinliğini kaybeder.
b.2-8 °C’ de 4 yıldan
fazla süre etkinliğini kaybetmez
c.20-25 °C’ de
Aylarca etkinliğini kaybetmez.
d.37
°C’ de haftalarca etkinliğini kaybetmez
e. 45 °C üzeri sıcaklıklarda
günlerce etkinliğini kaybetmez.
2.BCG Aşısı:
DSÖ tarafından yayınlanan bu tablodan
da anlaşılacağı üzere BCG Aşısı;
a. Donmaya karşı
dayanıklı olup, dondurulduğunda etkinliğini kaybetmez.
b. 2-8 °C’ de 1-2 yıl
boyunca etkinliğini kaybetmez
c. 20-25 °C’ de
Aylarca etkinliğini kaybetmez.
d.
37 °C’ de 1 ayın ardından en fazla %20 oranında etkinliğini kaybeder.
e. 45 °C üzeri sıcaklıklarda
etkinliğini kaybeder.
3.
KPA Aşısı:
DSÖ tarafından yayınlanan bu
tablodan da anlaşılacağı üzere KPA Aşısı;.
a. Donmaya karşı hassa olup,
dondurulduğunda etkinliğini kaybeder.
b. 2-8 °C’ de 2 yıldan
fazla süre etkinliğini kaybetmez
c. 20-25 °C’ de 2
yıldan fazla süre etkinliğini kaybetmez.
d.
37 °C’ de etkinliğini kaybeder.
e. 45 °C üzeri sıcaklıklarda
etkinliğini kaybeder.
4.
KKK (MMR) Aşısı:
DSÖ
tarafından yayınlanan bu tablodan da anlaşılacağı üzere KKK (MMR) Aşısı;
a.Donmaya karşı dayanıklı olup,
dondurulduğunda etkinliğini kaybetmez.
b. 2-8 °C’ de 2 yıl boyunca
etkinliğini kaybetmez
c. 20-25 °C’ de en az 1 ay
etkinliğini kaybetmez
d. 37 °C’ de en az 1
hafta etkinliğini kaybetmez.
e. 45 °C üzeri
sıcaklıklarda etkinliğini kaybeder
5.
OPA Aşısı:
DSÖ
tarafından yayınlanan bu tablodan da anlaşılacağı üzere OPA Aşısı;
a.Donmaya karşı
dayanıklı olup, dondurulduğunda etkinliğini kaybetmez
b. 2-8 °C’ de 1 yıl
boyunca etkinliğini kaybetmez
c. 20-25 °C’ de
haftalarca etkinliğini kaybetmez
d. 37 °C’ de 2 gün boyunca
etkilinliğini kaybetmez
e. 45 °C üzeri sıcaklıklarda etkinliğini
kaybeder
6. Td
Aşısı:
DSÖ
tarafından yayınlanan bu tablodan da anlaşılacağı üzere Td Aşısı:
a.Donmaya karşı hassas
olup, dondurulduğunda etkinliğini kaybeder
b. 2-8 °C’ de 3 yıldan
fazla süre etkinliğini kaybetmez
c. 20-25 °C’ de
aylarca etkinliğini kaybetmez
d. 37 °C’ de aylarca etkinliğini
kaybetmez
e. 55 °C üzeri sıcaklıklarda etkinliğini
kaybeder
7.
Hepatit A Aşısı:
DSÖ
tarafından yayınlanan bu tablodan da anlaşılacağı üzere Hepatit A Aşısı:
a.Donmaya karşı hassas
olup, dondurulduğunda etkinliğini kaybeder
b. 2-8 °C’ de 2 yıl
boyunca etkinliğini kaybetmez
c. 20-25 °C’ de 2
yıl boyunca etkinliğini kaybetmez.
d. 37 °C’ de 1-3 hafta boyunca etkinliğini
kaybetmez
e. 45 °C üzeri sıcaklıklarda etkinliğini
kaybeder
8.
Suçiçeği Aşısı:
DSÖ
tarafından yayınlanan bu tablodan da anlaşılacağı üzere Suçiçeği Aşısı:
a.Donmaya karşı
dayanaklı olup dondurulduğunda etkinliğini kaybetmez
b. 2-8 °C’ de 1,5 yıl
boyunca etkinliğini kaybetmez
c. 15 °C’ de 4 ay
boyunca etkinliğini kaybetmez
d. 27 °C ‘ de 6
saat boyunca etkinliğini kaybetmez
e. 37 °C ve 45 °C üzeri
sıcaklıklarda etkinliğini kaybeder.
9. DaBT İPA Hib (5’li Karma):
DSÖ
tarafından yayınlanan bu tablodan da anlaşılacağı üzere DaBT-İPA-Hib Aşısı:
a.Donmaya karşı hassas
olup dondurulduğunda etkinliğini kaybeder
b. 2-8 °C’ de 18 ay
etkinliğini kaybetmez (Boğmaca aşısı nedeni ile)
c. 20-25 °C de 2
hafta etkinliğini kaybetmez (Boğmaca ve IPA nedeni ile)
d. 37 °C de 1
hafta etkinliğini kaybetmez (Boğmaca aşısı nedeni ile)
e. 45 °C sıcaklıklarda
etkinliğini kaybeder.
10. DaBT İPA (4 lü Karma)
DSÖ
tarafından yayınlanan bu tablodan da anlaşılacağı üzere DaBT-İPA-Hib Aşısı:
a.Donmaya karşı hassas
olup dondurulduğunda etkinliğini kaybeder
b. 2-8 °C’ de 18 ay
etkinliğini kaybetmez (Boğmaca aşısı nedeni ile)
c. 20-25 °C de 2
hafta etkinliğini kaybetmez (Boğmaca ve IPA nedeni ile)
d. 37 °C de 1
hafta etkinliğini kaybetmez (Boğmaca aşısı nedeni ile)
e. 45 °C sıcaklıklarda
etkinliğini kaybeder
DSÖ ‘nün
tablolarından da anlaşılacağı üzere Ülkemizde uygulanan rutin aşılama
takviminde yer alan aşıların;
-
Hepsi
oda sıcaklığında (20-25 °C) etkinliklerini kaybetmezler. -
Suçiçeği
Aşısı, OPA, KKK (MMR) ve BCG aşıları donmaya dayanıklı olduğundan 0 °C altı
sıcaklıklarda etkinliklerini kaybetmezler. -
DaBT-İPA-Hib,
Td, Hepatit A, KPA ve Hepatit B donmaya karşı hassas olduklarından 0 °C altı
sıcaklıklarda etkinliklerini kaybederler.Bunun yanı sıra Aile Sağlığı Merkezilerinde; aşı ve serumların saklanması için No-frost
ve çift kapılı dolapların kullanılması uygun değildir. Ülkemizde
satışta olan tüm No-frost ve çift kapılı dolaplar, EK’te sunulan
farklı firmaların bu dolapların kullanım kılavuzlarında da belirtildiği üzere; sadece
yiyecek ve içeceklerin saklanması için tasarlanmış ve üretilmiştir, başka amaç
için kullanılmamaldır. bu dolaplarda ilaçlar, bilimsel maddeler,
ısıya duyarlı ve hassas ısı kontrolü gerektiren ürünler kullanılmamalıdır,
bu cihaz besinlerin soğutulması ve dondurulması için kullanılmalıdır,
bu cihaz sadece ev ortamında gıda saklamak amacıyla tasarlanmıştır,
bu cihaz ev tipi kullanım için üretilmiş olup, sadece evde ve belirtilen
amaç için kullanılmalıdır.Yine Ek’te sunulan farklı firmaların bu
dolapların garanti belgelerinde de belirtildiği üzere; cihazın kullanım
kılavuzunda gösterildiği şekilde kullanılması şartıyla garanti edilmiştir.
Kullanım kılavuzunda belirtilen amaç dışında kullanılması nedeni ile oluşacak
her türlü arıza garanti kapsamı dışında bırakılmıştır.Ayrıca 7 Mart 2012
tarih ve 28226 sayılı R.G yayınlanarak yürürlüğe giren Sağlık Bakanlığı Bağlı
Kuruluşları Hizmet Birimlerinin Görevleri ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında
Yönetmelik’in Üçüncü Bölüm Bağlı Kuruluşların Merkez Hizmet Birimleri Türkiye
Halk Sağlığı Kurumu alt başlığının 10ncu maddesi 1nci fıkrası (b) bendinin 3nci
maddesinde ‘Türkiye Halk Sağlığı Kurumunun merkez hizmet birimleri ve görevleri
şunlardır ‘ ‘b)Bulaşıcı
Hastalık Kontrol Programları Başkan Yardımcılığı‘ ‘3)
Koruyucu sağlık hizmetlerinde kullanılan aşı, antiserum, enjektör ve
benzeri soğuk zincir malzemelerinin lojistik hizmetlerinin
yürütülmesini, bağışıklama programlarının hazırlanmasını ve
uygulanmasını sağlamak, ulusal düzeyde aşılama oranlarını ve
soğuk zincir sistemini izlemek
denilmektedir.
İlgili yönetmelik maddesine göre; soğuk zincirin devamlılığının sağlanması
amacıyla; gerekli olan her türlü altyapının, lojistiğin (Elektrik kesinti
önlemini almak, aşı ve serumların saklanmasına uygun özellikli dolabın teminini
sağlamak vb.) sağlanması, kurulması ve devamı Bulaşıcı Hastalık
Kontrol Başkan Yardımcılığının asli görevlerindendir.25 Ocak 2013 tarih ve
28539 sayılı R.G yayınlanarak yürürlüğe giren Aile Hekimliği Uygulama
Yönetmeliği İkinci Bölüm Çalışma Usul ve Esasları Bağışıklama Hizmetleri alt
başlığı 7nci maddesi 1nci fıkrasında ‘Aile hekimleri aile sağlığı merkezinde
soğuk zincir şartlarının sürdürülmesi için gerekli tedbirleri alır‘ denilmektedir. İlgili yönetmelik maddesine göre soğuk zincir
şarlarının sürdürülebilmesi konusunda
Aile Hekimlerinin gerekli tedbirleri alabilmesi, Bulaşıcı Hastalık
Kontrol Başkan Yardımcılığının soğuk zincirin devamlılığı için gerekli
altyapıyı, lojistiği (Elektrik
kesinti önlemini almak, aşı ve serumların saklanmasına uygun özellikli dolabın
teminini sağlamak vb) eksiksiz bir şekilde
sağlaması ile olur. Bu altyapının en önemli unsurlarından biri olan aşı ve
serumların uygun ortamda muhafaza edilmesi, ancak ve ancak aşı ve serumların
saklanması amacıyla özel olarak tasarlanan ve üretilen dolaplarla olur. Yiyecek
ve içecek için tasarlanan ve üretilen dolapların kullanıldığı bir sistemde
eksiksiz bir altyapıdan söz edilemez, Yine aynı şekilde uygun bir
dolap olmasına rağmen, sağlanması gereken lojistiğin diğer önemli unsuru olan elektrik
kesintilerinin önleminin alınmadığı bir sistemde eksiksiz bir alt yapıdan söz
edilemez. Dolayısıyla Eksik olan bir altyapı nedeni ile Aile
Hekimlerine soğuk zincir şartlarının sürdürülmesi için gerekli tedbirlerin
alınması sorumluluğu yüklenemez
Ali ERBAŞ
GÜÇLÜ İSTAHED, GÜÇLÜ AİLE HEKİMLİĞİ!
