Bitlenme eski çağlardan beri var olan ve hâlihazırda da devam eden bütün dünyada gelişmiş/gelişmemiş tüm ülkelerde sıklıkla görülen bulaşıcı, insanların ve memeli hayvanların ciltlerinde yaşayan bir parazittir. Bitlenme genellikle insan saçında ve diğer kıllı vücut bölgelerinde yaşayan ve üreyen, yassı vücutlu, cildi kavrayıcı pençe gibi kıskaçları olan, kanatsız, 3 çift bacaklı, delici ağızları vasıtasıyla kan emerek beslenen çok küçük (1-2 mm) canlılardır.

Asalak canlılar olan bitler, insan vücudu dışında sadece 48 saat canlı kalabilir. Kumaş ve battaniyelerde ortalama 10-15 gün canlı kalabilirler. İnsan vücudunda ise 30 gün boyunca yaşayabilirler. İnsan vücuduna yerleştiklerinde kıl diplerini ve elbise kıvrımlarını tutarlar.

Kişisel temizliğin yetersiz olması ya da aşırı temiz olmak, saçların ve vücudun aşırı yağlı olması bitlenme için risk faktörü değildir. Parazitin bulaştığı herkeste bitlenme olabilmektedir.

Yerleştikleri vücut bölgelerine göre üç tür bitlenme vardır. Bunlar baş, gövde ve kasık bitleridir. Baş ve gövde bitlenmesini aynı bit cinsi meydana getirirken ( Pediculus humanus capitis ), cinsel organlar çevresinde yerleşenlerde bitin cinsi farklıdır ( Pediculosis pubis ). En sık görülen türü baş bitlenmesidir. Saç biti uçamaz ve zıplayamaz. Genellikle okul öncesi ve ilköğretim dönemi çocuklarda ve yurtlar gibi toplu yaşanılan kalabalık ortamlarda görülür. Kızlarda erkeklere göre daha çok görülür. Saç biti yetişkin erkeklerde sakalları ve bıyıkları da tutabilmektedir. İnsanların yakın fiziksel teması, tarak, bere, şapka, eşarp, havlu, yastık gibi eşyaların ortak kullanımı yoluyla bulaşır. Saçın taranması ya da kazağın değiştirilmesi esnasında bitler, hasta kişiden 1 metre uzaklığa kadar bulaşabilmektedir.

Bitlenmenin en sık ve ilk belirtisi; saç dipleri, ense ve kulak arkalarında kaşınmadır. Kaşıntı, bitin salgısına karşı gelişmiş alerjik bir reaksiyondur. Özellikle bitlerin geceleri beslenmek için kan emdikleri zamanlarda kaşıntı dahada şiddetlidir. Dişi bitler günde yaklaşık 10 adet, sirke denilen, parazit yumurtasını genellikle geceleri saç diplerine bırakırlar. Çok hızlı ürerler. Bir dişi bitin yaklaşık 10 yumurta bırakması nedeniyle saçlı deride az sayıda bit, buna karşılık, saçlara yapışık halde çokça sirke (yumurta) bulunur. Kıla sıkıca yapışık olan sirkeler, yoğunlukla enseye ve kulakların arkasına yerleşirler. Yaklaşık 8-9 günde yumurtalarından çıkan sirkeler gözle görülür hal alırlar. Sonraki 9-12 günde olgunlaşırlar. Bu nedenle biti tespit etmek için özellikle ense, şakaklar ve kulak arkasındaki saçlı deri dikkatlice incelenmelidir. Buralarda hastanın kaşımasına bağlı olarak ciltte tırnak izleri ve kanamalı kabuklar görülebilir. Aşırı kaşımaya bağlı ciltte egzama veya mikrobik olaylar da gelişebilir.

Sirke veya bitleri tespit edebilmek için özel sık dişli taraklar kullanılabilir. Saçlar kökünden ucuna kadar iyice taranmalı ve her seferinde tarakta bit veya sirke varlığı araştırılmalıdır. Tüm saçlar en az iki kez bu şekilde taranmalıdır. Bitleri görmek sirkeleri görmekten daha zordur çünkü bitler ışıktan kaçarlar. Hareket edebilirler ve saklanabilirler. Sirkeler genellikle kepekle karıştırılır. Ancak kepekler saç teline vurulduğunda saçtan ayrılıp düşerler. Sirkeleri ise saçtan elle ayırmak neredeyse imkansızdır. Tüm bu incelemelere rağmen tanı koymakta güçlük çekiliyorsa saçlı deri özel bir ışık ve büyüteç ile doktor tarafından incelenmelidir. Saç teline mikroskop altında bakılarak üzerine yapışmış sirkenin görülmesiyle de tespit edilebilmektedir. Çocuklarda saç biti tespit edilmesi çocuk ve ailesi için üzücü bir durum olabilmektedir. Saç bitlenmesinde saçların kazıtılması önerilmemektedir. Özellikle kız çocuklarının saçlarını kısacık kestirilmesi, çocukta ruhsal travmalara neden olabilmektedir. Saç biti ile ilişkili ciddi veya uzun dönemde herhangi kalıcı bir sağlık problemi olmamaktadır.

Kasık biti cinsel temas başta olmak üzere, iç çamaşırı ve çarşaf ile bulaşabilmektedir. Bu nedenle “cinsel yolla bulaşan hastalıklar” içinde yer almaktadır. Yakın deri temasıyla bulaştığı için kondom kullanımı bulaşı engellemez. Kasık bitinden genital bölgedeki kıllı alanlar etkilenir ve bu bölgelerde şiddetli kaşıntı olur. Ayrıca kasıklardaki lenf bezlerinde şişlikler oluşabilir. Hastanın iç çamaşırlarında kaşıma sonucu kanamaya bağlı lekelenmeler görülebilir. Cinsel organ çevresindeki kılların tıraşlanması yararlı olabilmektedir.

Vücut biti seyrek görülür. Saç biti ve kasık bitinin aksine vücut yüzeyinde değil, ısının daha düşük olduğu giysilerin dikiş yerlerinde yaşarlar. Kaşıntı, bitlerin kan emmek üzere giysilerin dikiş yerlerinden deriye geçtikleri dönem olan geceleri çok belirgindir. Kaşınan bölgelerde bitlerin ısırıklarına bağlı kızarık kabarıklıklar ve kaşımaya bağlı tırnak izleri görülür. Deride, özellikle de kılların çevresinde “maculae cerulea” adı verilen mavi-gri lekeler tipiktir.

Bitlenmenin tanısı anamnez ve fizik muayene ile konulur. Bitlenmeden şüphelenilen durumlarda hemen doktora başvurulmalıdır. Saç bitlenmesi olan kişilerle temasta olan yakın çevresindeki herkes muayene edilip gerekirse hasta ile birlikte tedaviye alınmalıdır. Baş biti en çok okullar gibi kalabalık ve toplu yaşanılan yerlerde görüldüğü için yayılmasını önlemede öğretmenlere büyük görev düşmektedir. Hastalığın yoğun olduğu yerlerde belli aralıklarla okul, yurt ve kreşlerde taramalar yapılması, bit oranının büyük oranda azalmasına katkı sağlamaktadır.

Hastaların kişisel eşyaları ortak kullanılmamalıdır. Bere, şapka, başörtüsü, yastık kılıfı, havlu gibi eşyalar kaynatılarak yıkanmalı, yıkanamayacak eşyalar kuru temizlemeye verilmeli ya da 2 hafta ağzı kapatılmış plastik torbada oda sıcaklığında, bitler ve yumurtalar tamamen cansız hale gelene kadar bekletilmelidir. Tarak ve saç fırçası gibi eşyalar sıcak suda yıkanmalı, 1 saat alkol içerisinde bekletilmeli veya bitleri öldürücü etkiye sahip ilaçların içinde bekletilmelidir. Evdeki halı, mobilya ve perde gibi tüm eşyalar iyice temizlenmelidir. Kilim, mobilya, döşek ve araba koltukları iyice vakumlanarak süpürülmelidir.

Tedavide mekanik temizlik ve bitleri öldürmek için kullanılan ilaçlar temel tedavi yöntemleridir. İlaç tedavisinde farklı şampuan, losyon ve kremler kullanılır. Saçlar şampuan ile iyice ovalanarak yıkandıktan sonra havlu ile kurutulur. Bit karşıtı herhangi bir ilaç uygulandıktan sonra saçlar fön makinesi ile kurutulmamalıdır. Bazı ilaçlar ısı ile saçların alev almasına neden olabilmektedir. Kuru ve temiz olan tüm saçlı deriye doktorun önerdiği ilaç uygulanıp 10 dakika kadar beklenerek durulanır. İlk uygulamadan 7-10 gün sonra tedavi tekrar edilebilir. Buradaki amaç yumurtalardan yeni çıkabilecek olan sirkeleri de yok etmektir. Hiçbir ilaç sirkeler üzerinde tamamen öldürücü etkiye sahip değildir. Bu nedenle şampuanla yıkama sonrasında sirkeler saçtan mekanik olarak mutlaka uzaklaştırılmalıdır. Eğer saçlar sirkelerden tamamen uzaklaştırılamazsa,  bitlenme bir süre sonra tekrar edebilmektedir.

Islak tarama, bitleri uzaklaştırmada etkili ve en sık kullanılan mekanik temizleme yöntemidir. Bitler ıslandıklarında geçici olarak hareket edemezler. Saçlar, ıslatıldıktan sonra saç kremi gibi taramayı kolaylaştıracak bir kayganlaştırıcı sürülerek sık dişli taraklarla ortalama 15-30 dakika süreyle taranır. Gerekirse bir büyüteç yardımıyla saçlar dikkatlice incelenerek sirkeler temizlenmelidir. Bu tarama işlemi 2 hafta kadar her 3-4 günde bir parazitler tamamen uzaklaşıncaya kadar tekrarlanır. Bu yöntem çok küçük çocuklar ve çeşitli nedenlerle ilaç kullanmayacak olan kişiler için tek başına kullanılabilir. Fakat zaman alıcı ve uzun süreli bir tedavi yöntemidir. Bulaş nedeniyle aile tedavisi önerilmektedir. Tedavide kullanılan ilaçlara karşı direnç gelişebilmektedir. Bu nedenle hekim reçete etmedikçe bu ilaçlar kullanılmamalıdır.

Bit ilaçlarını uyguladıktan sonra saçlı deride kızarıklık, ödem, hassasiyet, kabuklanma, sızlama ya da baş ve boyun çevresinde ele gelen şişlikler/lenf bezleri olması halinde hemen hekime başvurulmalıdır.

Tedavi sonrası kaşıntı iki haftaya kadar sürebilmektedir.

Halk arasında bitlenen saça gaz yağı sürmek ya da böcek ilacı sıkmak gibi uygulamalar, doğru bilinen yanlışlardandır. Bu maddeler zehirli ve tehlikelidir.

Aromatik yağların tedavide ve bulaşı önlemede koruyucu olarak kullanılabileceği görülmüştür. Yapılan araştırmalarda, biberiye, bergamot, okaliptüs, sardunya ve çay ağacı yağı gibi bazı aromatik yağların bitleri yok etmede etkili ve bulaşa karşı koruyucu olduğu görülmüştür. Bu yağları içeren saç spreyleri hastalıktan korunmada oldukça etkilidir. Özellikle risk altındaki öğretmenler, öğrenciler, hasta bakıcılar ve ailesinde bit tedavisi almakta olanlar için uygun bir yöntemdir. Hastalığı önlemek, tedavi etmekten daha kolaydır.

Kasık bitinde kılların tıraşlanması da tedavide faydalı olabilir. Vücut biti, kıyafet ve çamaşırlarda yaşadığı için bu eşyaların kaynatılması ve sık aralıklarla değiştirilmesi gereklidir.

Dr. Esra Nur Kapukaya

İSTAHED Bilim Komisyonu Üyesi

KAYNAKLAR :

https://ankara.baskenthastaneleri.com/tr/saglik-rehberi/bitlenme

https://turkderm.org.tr/menu/78/bitlenme

https://turkdermatoloji.org.tr/media/hasta_bilgilendirme/Sac_Bitlenmesi.pdf

http://www.pharmetic.org/bit

Birliğimiz gücümüz...

GÜÇLÜ İSTAHED, GÜÇLÜ AİLE HEKİMLİĞİ!

Geleneksel STK anlayışını değiştirip, tüm siyasi görüşlerden uzak bir şekilde, amacı sadece aile hekimliği sistemindeki aksaklıkları çözmek ve sistem içinde hekimlerin haklarını savunmak, yüklenen angaryalara karşı emek mücadelesi vermek olan derneğimize BURAYA tıklayarak üye olabilirsiniz.

son eklenen haberler

[instagram-feed feed=1]

@istahed

Menü