Önemli bir halk sağlığı problemi olan viral hepatitlere dikkat çekmek ve farkındalığı arttırmak amacıyla her yıl 28 Temmuz “Dünya Hepatit Günü” olarak belirlenmiştir.
28 Temmuz; Hepatit B virüsünü (HBV) keşfeden ve teşhis için test ve aynı zamanda aşı geliştiren Nobel ödüllü bilim adamı Dr. Baruch Blumberg’in doğum gününü onurlandırmak amacıyla seçilmiştir.
Karaciğer iltihabı olarak tarif edilebilecek hepatitin virüsler başta olmak üzere pek çok sebebi vardır. Farklı hepatit virüs tiplerinin (A, B, C, D ve E) sebep olduğu viral hepatitler; önde gelen ölüm sebeplerinden biri olarak yılda 1.34 milyon ölüme sebep olmaktadır. Hepatit B (HBV) ve Hepatit C virüsleri (HCV) kronik karaciğer hastalığı, siroz veya karaciğer kanserine yol açabilmektedir. HBV ve HCV dünyadaki karaciğer kanseri vakalarının %80’inin sebebidir. Dünyada yaklaşık 2 milyar kişinin HBV ile 185 milyondan fazla kişinin ise HCV ile enfekte olduğu tahmin edilmektedir.
Ülkemizde nüfusun yaklaşık %4-5’i kronik hepatit B, %0.5’i kronik hepatit C’lidir. Hepatit B ve Hepatit C’li kişilerin %80-90’ı durumlarından haberdar değildir. Ülkemizde de çoğu henüz tanı almamış 3.5 milyon hepatit B hastası, 750 bin hepatit C hastası olduğu tahmin edilmektedir. Bu sebeple viral hepatitli hastaların tespiti ve tedavisi viral hepatitlerle savaşta çok önemli bir noktayı oluşturmaktadır.
DSÖ Avrupa bölgesinde; 15 milyon insanın kronik hepatit B ve 14 milyon kişinin hepatit C ile yaşadığı tahmin edilmektedir. Bu kişilerin önemli bir bölümü enfeksiyondan habersizdir ve virüsü taşıdığının farkında bile değildir. Bu kişilerin bu enfeksiyonu diğer insanlara bulaştırma olasılığı hayli yüksektir.
HBV; enfekte kan ve kan ürünleri, cinsel ilişki ve enfekte anneden yenidoğan bebeğe bulaşma şeklinde kişiden kişiye yayılmaktadır. HCV esas olarak enfekte kan ve kan ürünleri ile doğrudan temas yoluyla yayılır. Ama enfekte kan ile temas etmiş diğer vücut sıvıları da bulaşma açısından kaynak oluşturabilmektedir. Hepatit B aşı ile korunmanın mümkün olduğu bir hastalık olmasına rağmen hepatit C’nin aşısı yoktur. Hepatit B aşısı güvenli ve etkili bir aşıdır. Ülkemizde, Hepatit B aşısı bebeklere ilk doz doğumda olmak üzere 1 ve 6 aylıkken ve risk grubunda olan kişilere de 0, 1 ve 6 ay şeklinde 3 doz ücretsiz olarak aile sağlığı merkezlerinde ve diğer sağlık kuruluşlarımızda uygulanmaktadır. Kronik hepatit B ve hepatit C hastalığı için etkili tedaviler bulunmaktadır. Bir kaç aylık tedavi ile hepatit C hastaları iyileşebilmektedir.
Hepatit D virüsü (HDV), HBV enfeksiyonu olan kişilerde hastalığa yol açmaktadır. HBV’nin yokluğunda enfeksiyon yapamaz.
Hepatit A, su ve besinlerle, özellikle kötü hijyenik koşullarda kolaylıkla bulaşabilen ve salgınlara sebep olabilen bir hastalıktır. Hepatit A kronikleşmez ve aşı ile korunulması mümkün olan bir hastalıktır. Hepatit A aşısı aile sağlığı merkezlerinde ve sağlık merkezlerinde 6 ay arayla 2 doz şeklinde uygulanmaktadır.
Hepatit E virüsü (HEV), dışkı ile temas yoluyla bulaşır, vahşi ve evcil hayvanlarda bulunur ve akut enfeksiyona sebep olmaktadır. Erişkinlerde daha sık görülmektedir. Gebelikte geçirildiğinde çok daha ciddi seyretmektedir. Özellikle gebelerde son 3 aylık dönemde düşük, erken doğum, ciddi karaciğer yetmezliği ile ölüm riskinin artmasına sebep olabilir. Hepatit E virüsünün spesifik bir tedavisi ve aşısı yoktur.
Cenevre’de düzenlenen 69. Dünya Sağlık Asamblesi’nde, ülkemizin de içinde bulunduğu 194 ülke, Dünya Sağlık Örgütü’nün önümüzdeki 13 yıl içinde hepatit B ve C’yi ortadan kaldırma hedefini içeren Viral Hepatit Küresel Stratejisini kabul etmiştir. Topluluk, 2030 yılına kadar 300 milyonun üzerinde insanın hayatını değiştirmek ve harekete geçmek için bir araya gelerek viral hepatiti ortadan kaldıran ilk küresel hareket olan “NO hep”’i başlatmıştır. 28 Temmuz Hepatiti elimine etmek amacıyla bilinçlendirme çalışmalarının da dahil olduğu önemli bir fırsat ve gündür.
DSÖ’de her yıl bu farkındalığı ve bilinci arttırmak amacıyla her yıl bir tema belirlemektedir. Bu yıl seçilen tema: “Beklemiyoruz” temasıdır.
DSÖ (Dünya Sağlık Örgütü) bu sene ayrıca “Bir Hayat, Bir Ciğer” sloganıyla da karaciğerimizin önemini vurgulamıştır. Her yıl bir milyondan fazla hepatite bağlı ölüm ve her on saniyede bir yeni kronik enfeksiyon görülmektedir. İşte bu yüzden karaciğer sağlığı insan sağlığı için çok önemlidir. Bu temayla DSÖ; Hepatite karşı mücadelede acil, iddialı eylemi savunmaktadır, konunun aciliyetinin altını çizmektedir ve bu uğurda verilen çabaları bir gün daha ertelemeyi reddetmektedir. Düşük test ve tedavi kapsamı, DSÖ’nün 2030 yılına kadar küresel eliminasyon hedeflerine ulaşmak için ele alınması gereken en önemli boşluktur.
Dünya çapındaki hepatit grupları, hastaları ve avukatları 28 Temmuz’da bu önemli günü kutlamak amacıyla etkinliklere katılırlar. Özellikle 2012’de 20 ülkeden 12,588 kişi Dünya Hepatit Günü’nde hastalığın bilgisizliğini göstermek adına 3 Bilge Maymun hareketlerini yaptıklarında bir Guinness rekoru kırılmıştır.
Küresel eliminasyon amaç ve hedefiyle yola çıkan Sağlık Bakanlığı tarafından Türkiye Viral Hepatit Önleme ve Kontrol Programı başlatılmış (2018-2023) tüm sağlık kurum ve kuruluşları ile program paydaşlarına duyurulmuştur. Bu kapsamda uygulanacak stratejiler;
- Viral hepatitler konusunda farkındalığın artırılması,
- Bağışıklamanın artırılması,
- Viral hepatit sürveyansının güçlendirilmesi,
- Anneden bebeğe geçişin azaltılması,
- Tedaviye erişimin artırılması,
- Güvenli kan ürünleri sağlanması,
- Damar içi madde kullananlarda viral hepatit bulaşının önlenmesi,
- Sağlık hizmeti ilişkili hepatitlerin önlenmesidir.
Türkiye Viral Hepatit Önleme ve Kontrol Programı kapsamında başta risk altındaki kişiler olmak üzere tüm toplumun farkındalığının arttırılması, bulaşmanın önlenmesi, hastalığın erken tespiti ve tedavisi ile siroz ve kanser gelişiminin önlenmesine yönelik faaliyetler planlanmakta ve yürütülmektedir.
Viral hepatitler ile mücadele hastalık konusunda farkındalığı arttırmaya odaklanmalıdır; aşılama, güvenli seks ve güvenli enjeksiyon uygulamalarını teşvik ederek önlemenin iyileştirilmesi ve ihtiyacı olan herkesin teste ve tedaviye ve aşıya eşit erişimini sağlamak en önemli adımlardır.
Uzm. Dr. Selda Handan Karahan – İSTAHED Bilim Komisyonu Üyesi
KAYNAKLAR
- https://osmaniyeism.saglik.gov.tr/TR-251155/28-temmuz-dunya-hepatit-gunu-hepatitler-sessizdir-siz-sessiz-kalmayin.html#sayfasından 26.7.2023 tarihinde erişilmiştir.
- https://www.ekmud.org.tr/haber/21-28-temmuz-dunya-hepatit-gunu sayfasından 26.7.2023 tarihinde erişilmiştir.
- https://tr.wikipedia.org/wiki/Dünya_Hepatit_Günü sayfasından 26.7.2023 tarihinde erişilmiştir.
- https://www.klimik.org.tr/calisma-gruplari/viral-hepatit-calisma-grubu/dunya-hepatit-gunu/28-temmuz-2022-dunya-hepatit-gunu/sayfasından 26.7.2023 tarihinde erişilmiştir.
- https://www.nobelyum.com/guncel-gelismeler/2023-dunya-hepatit-gunu-temasi-biz-beklemiyoruz-ile-hepatit sayfasından 26.7.2023 tarihinde erişilmiştir.
GÜÇLÜ İSTAHED, GÜÇLÜ AİLE HEKİMLİĞİ!
