Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ve Dünya Hepatit Birliği tarafından her yıl 28 Temmuz, tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de “Dünya Hepatit Günü” olarak çeşitli etkinliklerle kutlanmakta ve hepatit hastalıklarına yönelik toplumsal farkındalık artırılmaya çalışılmaktadır. Bu özel gün için her yıl farklı bir tema belirlenmektedir. 2025 yılının teması ise “Harekete geçme zamanıdır: Artık bu oyunu bozalım” olarak ilan edilmiştir. DSÖ, 2030 yılına kadar tüm dünyada viral hepatitleri ortadan kaldırma hedefini sürdürmektedir.
Viral Hepatit Nedir?
Viral hepatitler; Hepatit A, B, C, D ve E virüslerinin neden olduğu enfeksiyonlardır. Bunlar arasında Hepatit B ve C, uzun dönemde kronik karaciğer hastalıkları, siroz ve karaciğer kanseri gibi ciddi sonuçlara yol açabilme potansiyelleri nedeniyle özel öneme sahiptir.
Türkiye’de Sağlık Bakanlığı tarafından yürütülen Viral Hepatit Önleme ve Kontrol Programı, risk gruplarının farkındalığını artırmayı, bulaşı önlemeyi, erken tanı koymayı ve etkili tedavi sunmayı amaçlamaktadır.
Hepatit A
Hepatit A, genellikle su ve gıda yoluyla bulaşan, özellikle hijyenik olmayan koşullarda kolayca yayılan bir hastalıktır. Çocukluk çağında genellikle hafif geçirilirken, ileri yaşlarda ciddi karaciğer sorunlarına ve hatta ölüme neden olabilmektedir. Türkiye’de hijyen standartlarının iyileşmesi ve aşılama programlarının yaygınlaşması sayesinde Hepatit A vakaları önemli ölçüde azalmıştır.
Türkiye’de çocuklara 18 ve 24. aylarda, risk gruplarına ise 6 ay arayla iki doz ücretsiz Hepatit A aşısı yapılmaktadır. 2022 yılında Hepatit A aşısının kapsayıcılığı %96,06 olarak kaydedilmiştir.
Hepatit B ve C
Hepatit B ve C genellikle kontrol edilmemiş kan ve kan ürünleri, enfekte enjektör kullanımı, cinsel temas, anneden bebeğe bulaş ve aile içi temas yoluyla bulaşmaktadır.
Hepatit B’ye karşı en etkili korunma yöntemi aşıdır. Türkiye’de 1998’den bu yana Hepatit B aşısı rutin çocukluk aşı takviminde yer almakta ve aynı zamanda risk gruplarına da ücretsiz uygulanmaktadır. 2022 yılında 3. doz Hepatit B aşısı kapsayıcılığı %99,41 olarak gerçekleşmiştir.
Hepatit C için henüz aşı bulunmamakla birlikte, etkili tedavi yöntemleri mevcuttur ve bu tedaviler Türkiye’de genel sağlık sigortası kapsamında ücretsiz olarak sunulmaktadır.
Türkiye’de Başarı Hikayesi
Türkiye, hepatit kontrolünde önemli ilerlemeler kaydetmiştir.
Örneğin:
- 5 yaş altı akut Hepatit B vaka sayısı, 2002 yılında 136 iken, 2022 yılında sadece 1 olmuştur.
- Aynı yaş grubunda insidans, yüz binde 2’den yüz binde 0,02’ye düşmüştür.
- 15 yaş altı akut Hepatit B vakaları, 2002’de 734 iken, 2022’de 8 olmuştur.
Bu gelişmeler Türkiye’nin Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri doğrultusunda önemli başarılar elde ettiğini göstermektedir.
Küresel Durum
2022 yılı itibarıyla dünyada yaklaşık 304 milyon kişi kronik hepatit B ve C ile yaşamaktadır. Aynı yıl, yenidoğanların sadece %45’ine doğumdan sonraki ilk 24 saat içinde Hepatit B aşısı yapılabilmiştir.
Her yıl yaklaşık 1,3 milyon kişi, çoğunlukla karaciğer kanseri ve siroz nedeniyle hepatit sonucu hayatını kaybetmektedir. Bu, her gün yaklaşık 3.500 ölüm anlamına gelmektedir. Günlük yaklaşık 8.000 yeni hepatit enfeksiyonu gerçekleşmektedir.
Hepatit, COVID-19’dan sonra en ölümcül viral enfeksiyon olarak kayıtlara geçmiştir.
- Her yıl 2 milyondan fazla yeni vaka görülmektedir.
- 300 milyondan fazla insan, hepatit ile yaşamaktadır.
- Hepatit, karaciğer kanserinin önde gelen nedenlerinden biridir.
Erken teşhis, hayat kurtaran tedavilere ulaşmanın ve karaciğer kanserini önlemenin ilk adımıdır. Ancak birçok hasta hastalığını fark etmeden yaşamını sürdürmektedir.
DSÖ’nün Önerileri
Hepatit eliminasyonu mümkündür. Aşılar, tedaviler ve bulaşı önlemeye yönelik etkili yöntemler mevcuttur. Ancak teşhis çoğu zaman geç yapılmaktadır. Bu nedenle DSÖ, aşağıdaki adımların atılmasını önermektedir:
Kamuoyu İçin:
- Hepatit B ve C için test yaptırın.
- Yenidoğanlara ilk 24 saat içinde Hepatit B aşısı yaptırın.
- Bilgi edinin, erken teşhis ve tedavi konusunda hekiminize danışın.
- Damgalamayı önlemek için doğru bilgi paylaşın.
Hükümetler ve Politikacılar İçin:
- Karaciğer kanseri farkındalık kampanyalarına liderlik edin.
- Doğum dozu aşılamayı ve güvenli kan/enjeksiyon uygulamalarını yaygınlaştırın.
- Hepatit hizmetlerini birinci basamak sağlık sistemlerine entegre edin.
- Hizmetleri ulusal sağlık sigortasına dahil edin.
- Tüm paydaşların katılımını sağlayın, güçlü veri sistemlerine yatırım yapın.
Ulusal Sağlık Yetkilileri İçin:
- Erken tanı ve tedaviye öncelik verin.
- Hizmetleri ilçe sağlık merkezlerine kadar ulaştırın.
- Anne-çocuk sağlığı programlarına hepatit önlemlerini entegre edin.
- Test ve tedaviye ücretsiz erişim sağlayın.
- Sürdürülebilir finansman sağlayarak veriye dayalı politikalar geliştirin.
Aile Hekimlerinin Rolü
Koruyucu sağlık hizmetleri, aile hekimliğinin en temel görevlerinden biridir. Aile sağlığı merkezlerinde hastaların gerek görülmesi durumunda hepatit testleri yapılmalı ve gerekli kişilere aşılar uygulanmalıdır. Vatandaşlar, kendi aile hekimlerine başvurarak hepatit hakkında mutlaka bilgi almalıdır.
Uzm. Dr. Selda Handan KARAHAN
İSTAHED Bilim Komisyonu Üyesi
İSTAHED Aşı Çalışma Komisyonu Üyesi
Kaynaklar
1-https://www.who.int/campaigns/world-hepatitis-day/2025’den 22 Temmuz 2025 tarihinde erişilmiştir.
2-https://www.worldhepatitisday.org/holding-page/’den 22 Temmuz 2025 tarihinde erişilmiştir.
3- https://www.who.int/campaigns/world-hepatitis-day/2025/key-messages’den 22 Temmuz 2025 tarihinde erişilmiştir.
4-https://tr.wikipedia.org/wiki/Tartışma:Dünya_Hepatit_Günü’ den 22 Temmuz 2025 tarihinde erişilmiştir.
5- https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/haberler/28-temmuz-dunya-hepatit-gunu-2.html’den 22 Temmuz 2025 tarihinde erişilmiştir.
GÜÇLÜ İSTAHED, GÜÇLÜ AİLE HEKİMLİĞİ!
