EMZİRME
Annelerin doğumdan sonra akıllarındaki ilk soru, bebeklerini nasıl emzirmeleri gerektiğidir. Emzirmenin anne ve bebek sağlığı açısından birçok faydası bulunmaktadır. Emzirme, anne ile bebeğin birbirine teması sonucu annenin vücudunda çeşitli hormonların üretilmesini sağlar. Bu hormonların anne vücudunda birçok farklı görevi vardır. Bu hormonlardan biri halk arasında “sevgi hormonu” olarak da bilinen oksitosin hormonudur. Emzirme ile anne vücudundan salgılanan bu hormon, anne ile bebek arasındaki bağın güçlenmesine katkı sağlar. Oksitosin hormonu aynı zamanda anne rahminin kasılmasını sağlayarak doğum sonrasındaki kanamanın kontrolünü kolaylaştırır. Bu nedenle doğumun hemen ardından bebeğin annenin kucağına verilmesi, anne vücudunun bu sinyalleri alarak fizyolojik hormonal süreçlerin işlemesi, annenin doğum sonrası toparlanması ve bebeğin beslenmesi için gerekli olan sütün salgılanması için oldukça önemlidir.
Dünyaya gözlerini yeni açmış bir bebek için en uygun gıda kendi annesinin sütüdür. Anne sütünün içeriği, bebeğin doğum haftasına ve gün içerisindeki öğün zamanlarına göre her bebeğin kendisine özeldir. Doğum sonrasında ilk birkaç gün gelen, halk arasında “ağız sütü” denen, çok zengin bir içeriğe sahip olan kolostrum, bebeği çeşitli enfeksiyonlara ve alerjik rahatsızlıklara karşı koruyucu özelliklere sahiptir. Beyin ve görme fonksiyonları üzerinde etkilidir. Bebeğin mekonyum denen ilk kakasının barsaklarından hızlıca atılmasına yardımcı olarak sarılığın önlenmesine katkı sağlar. Ancak anneler ilk gelen ve çok kıymetli olan bu sütün renginin, içerdiği yağ asitlerinden dolayı sarı olması ve bazı inanışları nedeniyle bebeğe iyi gelmeyebileceğini düşünerek sütlerini sağıp atabilmektedirler. Tam aksine bebeklerin doğum sonrasındaki ilk yarım saat içerisinde hemen bu sütle emzirilmeye başlanması gerekmektedir. İlerleyen günlerde bu süt yerini olgun süte bırakacaktır.
Doğumdan sonra anne ile bebeğin aynı odada kalmaları, annenin bebeğe bakım vermesini ve bebek her istediğinde emzirebilmesini kolaylaştırmaktadır.
Anne bebeğini emzirdikçe, giderek süt miktarı artmaktadır. Emzirme ile annede “süt hormonu” olarak bilinen prolaktin hormonu salgılanır. Böylece bir sonraki emzirme için gerekli süt üretilir.
Bebek annesini emdikçe hem bebek hem de anne emzirmeyi öğrenecek ve bu şekilde emzirme günden güne kolaylaşacaktır.
Bebekler bazen aç oldukları için değil, kendilerini güvende hissetmek ve rahatlamak için annelerini emmeye ihtiyaç duymaktadırlar. Bu nedenle bebek her istediğinde anne bebeğini emzirmelidir.
İlk haftalarda memelerde yeterli miktarda süt üretilemeyebilir. Sezeryan doğumlarda süt üretiminin istenilen miktara ulaşması biraz daha uzun zaman alabilir. Bunun için bebek özellikle ilk iki ay, her istediğinde emzirilmelidir. Her annenin sütü kendi bebeği için yeterlidir. Annenin sütünün bebeğine yetmeyeceği ile ilgili endişeleri giderilmelidir.
İlk haftalarda bebek her saat başında emzirilebilir, ilerleyen zamanlarda memelerdeki süt miktarı arttıkça bu süre iki ya da üç saate çıkarılabilir. Ancak bebek uyuyorsa ve son emzirmenin üzerinden üç saatten daha fazla süre geçtiyse mutlaka bebek uyandırılarak emzirilmelidir.
Bebeğin emme süresi genellikle 10-15 dakikadır. Bebek bazen birkaç dakika, bazen yarım saate kadar annesini emebilir. Bebek bazen emerken durabilir, uyuyabilir, bu durum özellikle çok fazla giydirilen bebeklerde görülür, sonra bebek emmeye devam edebilir. Bu durumla karşılaşılırsa bebeği sıkmayan, rahat giysiler giydirilmesi önerilir.
Emzirme, bebeklerin çene ve diş gelişimine katkı sağlar. Orta kulak enfeksiyonu gelişme riskini azaltır.
Emzirme ani bebek ölümü ( beşik ölümü ) riskini azaltır.
Emzirme anneyi meme ve yumurtalık kanserine karşı korur.
Anne Sütü Neden Önemlidir?
Anne sütü, bebeğin yaşına göre gerekli tüm vitamin ve minerallere sahip olan, bebek için ideal bir besin kaynağıdır. Özel bir hazırlık gerektirmez. Bebek için sindirimi kolaydır.
Anne sütü ile beslenen bebeklerde karın ağrısı, gaz sancısı ve kabızlık daha az görülmektedir.
Anne sütü büyüme faktörleri, hormonlar ve bebeğin bağışıklık sistemini güçlendirecek bileşenler içermektedir.
Anne sütü ile beslenen bebeklerin ilerleyen yaşlarda kronik hastalıklara yakalanma olasılığı daha düşüktür.
Anne sütü ile beslenen bebeklerin zekâ seviyesi, anne sütünün içerisindeki benzersiz ögeler sayesinde daha yüksek olur.
Anne sütü bebek için gerekli olan su, protein, karbonhidrat ve yağı içermektedir. Havaların sıcak olduğu mevsimlerde bile ilk altı ay sadece anne sütü vermek bebeğin sıvı ihtiyacını karşılamaktadır.
Anne sütü ile bebeğin aşırı kilo alma ihtimali düşüktür.
Doğru Emzirmenin Adımları Nelerdir?
Temizlik çok önemlidir. Anne emzirmeden önce ellerini yıkamalıdır.
Memeler ılık su ile temizlenebilir. Sabun ve benzeri temizlik ürünlerinin kullanımı önerilmemektedir. Kurutucu özellikleri nedeniyle bu tip temizlik ürünleri meme başında çatlaklara ve yaralara neden olabilmektedirler.
Anne belini ve sırtını destekleyecek şekilde rahat bir yere dik oturmalıdır. Annenin ayakları yerde olmalıdır. Anne, bebeğin üzerine doğru eğilerek bebeğini sıkıştırmamalıdır. Bebek memeye yaklaştırılmalıdır. İhtiyaç halinde annenin kolu yastık ile desteklenmelidir.
Bebek ile anne yüz yüze olmalıdır. Göz teması sağlanmalıdır.
Anne bebeğini, bebeğinin başını ve vücudunu destekleyecek şekilde tutmalıdır. Bebeğin vücudu tam olarak anneye dönük olmalıdır. Bebeğin sırtı karşıdan görülebilir bir pozisyonda olmalıdır. Bebeğin kolu, kendi bedeni ile annesi arasında sıkışmamalıdır.
Anne sol memeden emziriyorsa, sol kolu üzerine bebeği yatırmalı, sol dirsek çukuru ile bebeğin başını, eli ile bebeğin belini ve kalçasını kavramalı, sağ elinin parmakları C harfini oluşturacak şekilde dört parmağı ile sol memesini alttan desteklerken başparmağı ile de memesine yön vermeli, bebeğin burnunun kapanmasını önlemelidir. Parmaklar meme başından uzakta olmalıdır. Aynı işlem basamakları diğer memeden emzirirken ters kol ve el ile uygulanmalıdır.
Anne meme başını bebeğin dudağına ve çenesine değdirmelidir.
Bebek ağzını büyükçe açtığında, meme başı ve çevre kahverengi doku (areola) bebeğin ağzına alttan yukarıya doğru verilmelidir. Bebeğin çenesi ile annenin memesi arasında boşluk kalmamalıdır.
Uygun süt akışının sağlanabilmesi için meme başı bebeğin üst damağında olmalıdır.
Bebek anneyi doğru pozisyonda tuttuğunda, dudakları dışa doğru kıvrılır, yutkunma sesi duyulur. Ritmik şekilde annesini emer. Emzirme sonunda meme yumuşar.
Emzirme ağrılı ve sancılı değildir. Eğer anne emzirme esnasında ağrı ve sancı hissediyorsa bu durum annenin hatalı emzirdiğini gösterir. Anne parmağından yardım alarak memesini bebekten ayırmalı, memeyi bebeğin ağzına doğru pozisyonunda yeniden yerleştirerek emzirmeye devam etmelidir.
Annenin ve bebeğin durumuna göre diğer emzirme pozisyonlarından uygun olan herhangi biri tercih edilebilir.
Emzirirken Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?
Emzirmeye başlanan meme boşalana kadar aynı memeden devam edilmelidir. Bebek halen emmek istiyorsa diğer memeye geçilmelidir.
Anne sütünün ön süt denilen ilk kısmı su ve karbonhidratlardan, son kısmı ise bebeğin tokluğunu sağlamada ve kilo alımı üzerinde daha çok etkili olan yağlardan zengindir. Emzirirken bir meme tam boşalmadan meme değiştirilirse bebek sadece karbonhidrat içeriğini alacak, bu nedenle tam doymayacak ve istenilen miktarda kilo almayacaktır. Bu durum aynı zamanda bebeğin daha fazla gaz sancısı çekmesine ve kakasının yeşil renkte olmasına neden olacaktır. Bu şikâyetlerden yakınan annelerin bebeklerini emzirirken bir meme boşalana kadar aynı memeden emzirmeye dikkat etmeleri gerekmektedir.
Son emzirmede bebek hangi memeden emzirildiyse, bir sonraki emzirmede diğer meme ile emzirilmelidir. Sürekli tek bir taraftan emzirmek, diğer memede sütün boşalmamasına bağlı gelişebilecek sağlık problemlerine ve süt üretiminin azalmasına neden olabilmektedir.
Meme başına takılan silikon başlıklar bebeğin meme başını kavramasını engelleyebilmektedir.
Bebek annesini emerken eli ile anne memesini tutmak isteyebileceğinden, kundağa sarılması ya da bebeğe sıkı eldivenler giydirilmesi bebekte huzursuzluğa neden olarak emzirmeyi zorlaştırabilmektedir.
Biberon kullanımı bebeğin annesini emmek istememesine yol açabilmektedir.
Bebek huzursuzken ve ağlarken emzirmek zorlaşacaktır. Bu nedenle bebeğin alt temizliği yapılmalı, gaz sancısı giderilmeli ve açlık nedeniyle aranmaya başlar başlamaz emzirilmelidir.
Sıkı sütyen giymek annenin süt üretimi bozabilmektedir. Bu nedenle rahat giysiler tercih edilmelidir.
Süt üretimde rol alan prolaktin hormonu geceleri daha fazla salgılanır. Gece emzirmeleri loş ışıkta yapılmalıdır.
Annenin tükettiği bazı gıdalar bebekte huzursuzluğa neden olabilmektedir. Kurubaklagiller bebekte gaz yapabilir. Karnabahar, brokoli gibi gıdalarda bulunan kükürtlü bileşikler sütün tadını değiştirebilir. Kahve başta olmak üzere kafein içeren içecekler bebeğin uyku düzenin bozabilir. Bu nedenle anneler bebeklerini rahatsız eden gıdalardan uzak durmalılardır.
Her emzirmeden sonra bebeğin gazı mutlaka çıkarılmalıdır. Aksi halde çıkarılamayan gaz, bebeğin midesinde şişkinlik yapacağından bebekte huzursuzluk, kusma ve emme reddine yol açacaktır.
Süt üretimi için anne bedeni enerji harcar. Bu nedenle anneler proteinden zengin beslenmeli ve bol su tüketmelilerdir. Annelere süt yapması için tatlı yedirilmesi, doğru bilinen yanlışlardandır. Anne sütünün artması için sık emzirmek, uyumak ve stresten uzak durmak gerekir.
Bebeğin Yeterli Miktarda Anne Sütü Aldığı Nasıl Anlaşılır?
- Bebek bir günde en az altı kez idrar yapıyorsa,
- İkinci haftasında doğum kilosuna ulaştıysa,
- İlk 6 ayda günde en az 20 gram, yani ayda en az 500-600 gram kilo alıyorsa,
bebek yeterli miktarda beslenebiliyor demektir.
- Bebeğin emzirmeden sonra bile sürekli ağlaması,
- Gün içerisinde sürekli uyku hali ve uyandırmakta zorluk,
- Yeterli kilo alımının olmaması,
bebeğin yeterli miktarda beslenemediğini göstermektedir.
Emzirme, anne ve bebek için çok kıymetlidir. Emziren annelerin stresten uzak olmaları, emzirme konusunda kendilerine güvenmeleri ve mümkün olan her fırsatta dinlenmeleri gerekmektedir. Emzirmekle ile güçlük yaşayan anneler, kendilerine en yakın sağlık kuruluşuna müracaat edebilir ya da bağlı bulundukları aile sağlığı merkezlerine giderek emzirme ile ilgili gerekli bilgileri alabilirler.
KAYNAKLAR
https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/cocuk-ergen-sagligi-db/Dokumanlar/Kitaplar/1_2_RESIMLI_EMZIRME_REHBERI_300X200.pdf Erişim Tarihi:20.07.2025
https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/goc-sagligi-db/Afis_ve_Brosurler/anne_sutu_ve_emzirme_programlari.pdf Erişim Tarihi:20.07.2025
http://www.bahceyakaasm.com/dosyalar/egitim_dokuman.pdf Erişim Tarihi:20.07.2025
https://ankara.baskenthastaneleri.com/brosur/pdf/emzirme.pdf Erişim Tarihi:20.07.2025
http://hastane.kocaeli.edu.tr/upload/duyurular/300420033141980ad.pdf Erişim Tarihi:20.07.2025
https://egehastane.ege.edu.tr/files/egehastane/icerik/Emzirme_Donemi.pdf Erişim Tarihi:20.07.2025
GÜÇLÜ İSTAHED, GÜÇLÜ AİLE HEKİMLİĞİ!
